Znowelizowana
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (zmiany z 10 czerwca 2010 r. 1)., nałożyła na gminy obowiązek utworzenia
zespołów interdyscyplinarnych. Ich celem jest podejmowanie działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W skład zespołu wchodzi między innymi przedstawiciel oświaty. Praktyka wskazuje, że
najczęściej jest nim - co wydaje się naturalne - szkolny pedagog.
Zespół powołuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. W jego skład, oprócz wspomnianego już reprezentanta oświaty - wchodzą:
- przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
- przedstawiciele gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
- przedstawiciele Policji;
- przedstawiciele ochrony zdrowia;
- przedstawiciele organizacji pozarządowych;
- kuratorzy sądowi;
- prokuratorzy (fakultatywnie);
- przedstawiciele innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie (fakultatywnie).
Posiedzenia zespołu odbywają się w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż
raz na trzy miesiące. Ich obsługę organizacyjno-techniczną ma obowiązek zapewnić ośrodek pomocy społecznej.
Zadaniem zespołu interdyscyplinarnego jest integrowanie i koordynowanie działań poszczególnych podmiotów, oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności chodzi o:
- diagnozowanie problemu;
- podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku;
- inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie;
- rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym;
- inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących w rodzinie przemoc.
W celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w konkretnej rodzinie, zespoły interdyscyplinarne mogą tworzyć
grupy robocze. W skład grupy roboczej wchodzą przedstawiciele tych samych instytucji co i w skład zespołu interdyscyplinarnego (a więc i przedstawiciele oświaty). Nie przewiduje się jedynie udziału w jego posiedzeniach osób z organizacji pozarządowych.
Warto przypomnieć, że członkowie tak zespołu interdyscyplinarnego jak i grup roboczych wykonują zadania
w ramach obowiązków zawodowych lub służbowych.
Do zadań grup roboczych należy, w szczególności:
- opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie;
- monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagrożonych jej wystąpieniem;
- dokumentowanie podejmowanych działań oraz ich efektów.
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę
"Niebieskie Karty" i nie wymaga zgody osoby przemocą dotkniętej.
Na mocy
Rozporządzenia Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy "Niebieska Karta". wszczęcie procedury następuje przez wypełnienie formularza "Niebieska Karta - A" (Załącznik 1) przez przedstawiciela jednego z podmiotów (
w tym szkoły2) po powzięciu, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy.
Karta powinna być wypełniana w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie.
W przypadku gdy nawiązanie bezpośredniego kontaktu z tą osobą jest niewykonalne, wypełnienie formularza
następuje bez jej udziału.
W przypadku podejrzenia stosowania
przemocy w rodzinie wobec dziecka, czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury, przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego (w miarę możliwości w obecności psychologa)..
Jeżeli osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie wobec dziecka, są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, działania z udziałem dziecka przeprowadza się
w obecności pełnoletniej osoby najbliższej.
W rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Po wypełnieniu formularza "Niebieska Karta - A" osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz "Niebieska Karta - B" (Załącznik 2).
Jeżeli osobą tą jest dziecko, formularz "Niebieska Karta - B" przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy.
Formularza tego nie przekazuje się osobie, wobec której istnieje podejrzenie, że jest sprawcą przemocy w rodzinie.
Wypełniony formularz "Niebieska Karta - A" należy przekazać niezwłocznie przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury.
Kopię wypełnionego formularza pozostawia się u wszczynającego procedurę.
Szczegółowe zadania przedstawiciela oświaty w ramach procedury:
- diagnozowanie sytuacji i potrzeb osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, w szczególności chodzi tu o dzieci;
- udzielanie kompleksowych informacji rodzicowi, opiekunowi prawnemu, faktycznemu lub osobie najbliższej o możliwościach pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej oraz wsparcia rodziny, w tym o formach pomocy dzieciom świadczonych przez instytucje i podmioty w zakresie specjalistycznej pomocy na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie;
- udzielanie osobie co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie kompleksowych informacji o:
- możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym o instytucjach i podmiotach;
- możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę jej sytuacji;
- organizowanie niezwłocznie - w razie potrzeby - dostępu do pomocy medycznej;
- przedstawiciel oświaty może również:
- prowadzić rozmowy z osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, na temat konsekwencji takiego postępowania;
- informować te osoby o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziale w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie.
1
Warto zwrócić uwagę na dwa nowe, niezwykle istotne uregulowania.
1. Jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania.
2. W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej (w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego), w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Decyzję taka pracownik socjalny podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem Policji, a także z lekarzem, lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką.
Ponadto ciąży na nim obowiązek niezwłocznego powiadomienia sądu opiekuńczego, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, o odebraniu dziecka z rodziny.
Rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka. W zażaleniu tym można domagać się zbadania zasadności i legalności odebrania dziecka oraz prawidłowości jego dokonania.
2
Nie ma zgodności co do tego, czy umożliwienie zakładania Niebieskiej Karty przez nauczycieli jest dobrym pomysłem. Prof. Brunon Hołyst, kryminolog, zauważa, że założenie jej rozpoczyna procedurę, od której nie można odstąpić. Za to może ona stygmatyzować rodzinę. Dlatego jego zdaniem nauczyciele nie powinni mieć prawa do zakładania NK, zwłaszcza że relacje między nimi a rodziną ucznia nie zawsze są idealne.
Elżbieta Czyż z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka również twierdzi, że nauczyciele nie powinni wypełniać Niebieskiej Karty, bo nie są do tego odpowiednio przygotowani. Twierdzi ona, iż może się zdarzyć, że na zięcia doniesie rozżalona teściowa, a na ojca matka w trakcie rozwodu. Nauczyciel zaś nie ma możliwości zweryfikowania takich informacji.
ZAŁĄCZNIK 1
ZAŁĄCZNIK 2