Opinia Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w sprawie projektu
ustawy o zmianie ustawy


/obszerne fragmenty/


Pani Anna Zalewska
Minister Edukacji Narodowej
Al. Szucha 25
00-918 Warszawa
Opinia Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 8 stycznia 2016 r.

Krajowa Sekcja rozumie, że w projektowanej ustawie mają być wprowadzone zmiany w Karcie Nauczyciela, które zostały uznane za najpilniejsze – co przede wszystkim dotyczy zapowiedzianej w programie rządu likwidacji tzw. godzin karcianych – mając jednocześnie świadomość, że w całej Karcie Nauczyciela potrzebne są szerokie zmiany, które jednak wymagają wszechstronnego przygotowania w dłuższym okresie.
W powszechnej opinii środowiska nauczycielskiego i związkowego pozytywna i bardzo potrzebna jest likwidacja godzin karcianych, które są błędnym tworem legislacyjnym, niemieszczącym się w systemie czasu pracy nauczyciela, stwarzającym wynikające stąd nieustanne trudności interpretacyjne do czasu obecnego, o czym wielokrotnie pisaliśmy, m.in. w „Przeglądzie Oświatowym”. W związku z tym za pozytywne uznajemy przygotowywane zmiany w art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela.
Jednakże proponowana formuła tego przepisu i powrót do jego brzmienia nadanego ustawą z dnia 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 179, poz. 1845) w zmodyfikowanym redakcyjnie brzmieniu nadanym ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 1 z 2009 r., poz. 1), nie rozwiązuje jeszcze problemu i zdaniem bardzo wielu nauczycieli, a także KSOiW, nie jest wystarczająca. Dlatego pozostawienie w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN członu „w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów” jest odbierane jako swoista alternatywa dla rozwiązania obecnego, niekorzystna dla nauczycieli – nie wyklucza bowiem organizowania niepłatnych zajęć w ramach czasu pracy nieprzekraczającego 40 godzin na tydzień. Wyrażamy obawę, że będą one realizowane na podobnych zasadach, a nawet w zwiększonej liczbie, jak dotychczas z art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty nauczyciela, tylko bez konieczności obowiązkowego rejestrowania i rozliczania tych godzin.
Przypominamy, że przed wprowadzeniem „godzin karcianych” Rozporządzenie MEN z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych wprowadzało 12 godzin do dyspozycji dyrektora na każdy oddział w I etapie edukacyjnym i odpowiednio 9 godzin w II etapie edukacyjnym oraz 6 godzin w III etapie. Godziny te pozwalały na organizację dodatkowych obowiązkowych zajęć z różnych przedmiotów, zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, korekcyjno-kompensacyjnych czy kół zainteresowań, zajęć SKS, chóru, itp. Rozporządzenie z 23 marca 2009 r. zmniejszyło znacząco liczbę tych godzin, a Rozporządzenie z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych praktycznie je wyeliminowało.
Dlatego KSOiW NSZZ „Solidarność” proponuje i uznaje za bardzo ważne dalsze skrócenie przedstawionej w projekcie treści art. 42 ust. 2 pkt 2 i pominięcie w niej przytoczonego wyżej członu oraz powrót do pierwotnej treści tego przepisu, nadanej ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 396) w nowym na ten okres układzie. W takiej wersji zmieniony art. 42 ust. 2 pkt 2 KN otrzymałby brzmienie:
„2) inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły.”
Proponowana przez nas podstawa wyjściowa pozwoli na uniknięcie ciągłych niejasności, nierozróżniania zajęć dydaktycznych od wychowawczych i opiekuńczych, dowolnego organizowania nieodpłatnych zajęć w ramach czasu pracy nieprzekraczającego 40 godzin na tydzień, w skutek czego wynikają częste spory i nieporozumienia – z czym nie mógł sobie poradzić sam ustawodawca, zmieniając tak często treść art. 42 ust. 2 pkt 2, przez dodawanie w nim lub odejmowanie kolejnych członów.
Samo jednak proponowane wyżej skrócenie tego przepisu nie byłoby wystarczające.
Istniałaby potrzeba bliższego dookreślenia pojęcia „inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły” w ramach czasu pracy nieprzekraczającego 40 godzin tygodniowo, co mogłoby nastąpić w pozaustawowym akcie prawnym, wydanym z odesłania ustawowego, a przede wszystkim w statucie szkoły lub placówki przez określenie w nim zakresu zadań i obowiązków nauczyciela. Tym bardziej, że chodzi tu o czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, które powinny być określone w statucie. Przykładowy wykaz innych zadań i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły nadesłał jeden z nauczycieli. W swoich uwagach do projektowanej ustawy określa inne zadania i czynności, które należą do nauczyciela:
przygotowanie uroczystości szkolnych, imprez środowiskowych, promujących szkołę – jak dzień otwarty, wycieczki szkolne klasowe i przedmiotowe, konkursy i zawody sportowe, prowadzenie zebrań i konsultacji z rodzicami, udział w konferencjach klasyfikacyjnych, plenarnych, szkoleniowych.
Krajowa Sekcja uznaje ten wykaz za trafny i uzasadniony, przy czym nie musi być to zamknięty katalog. W związku z tym art. 42 ust. 2 pkt 2 KN w ostatecznej wersji otrzymałby brzmienie:
2) inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, określone w statucie szkoły
albo alternatywnie
2) inne czynności określone w statucie szkoły
co oznacza to samo, lecz bez tautologii.
Poniżej przedkładamy ewolucję i funkcjonowanie art. 42 ust. 2 pkt 2 KN, poczynając od nadania temu przepisowi nowej formuły w przytoczonej wyżej ustawie z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela.
1. Według tej formuły art. 42 ust. 2 pkt 2 KN otrzymał brzmienie: „2. inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły”.
2. Ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 137, poz. 1304) art. 42 ust. 2 pkt 2 została nadana treść: „inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły ze szczególnym uwzględnieniem zajęć edukacyjnych, opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów”. Obowiązywanie przepisu w tym brzmieniu trwało niewiele ponad rok – od. 21.08.2003 r. do 31.08.2004 r.
3. W przywołanej wyżej ustawie z dnia 15 lipca 2004 r. w art. 42 ust. 2 pkt 2 zostało usunięte z przepisu określenie „zajęć edukacyjnych”, a poza tym po niewielkiej modyfikacji otrzymał on brzmienie: „inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowania uczniów”, co miało istotne znaczenie dla jego dalszego stosowania i interpretacji.
Pomimo tego, że ustawodawca w noweli z dnia 15 lipca 2004 r. przez odjęcie zwrotu „zajęć edukacyjnych” dodał wyraźny sygnał, że w zmienianym art. 42 ust. 2 pkt 2 KN przy określeniu „inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły” należy rozumieć jedynie zajęcia opiekuńczo-wychowawcze. Poprzednie sformułowania o zajęciach także edukacyjnych nie poszło w zapomnienie i w praktyce dyrektorzy szkół, często naruszając, naginając bądź nadużywając nowego przepisu, nakazywali nauczycielom wykonywanie także zajęć edukacyjnych poza obowiązującym ich tygodniowym wymiarem godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w ramach czasu pracy nieprzekraczającego 40 godzin na tydzień, aż do czasu wprowadzenia godzin karcianych w 2009 r.
4. W ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 1 z 2009 r., poz.1) została podtrzymana treść art. 42 ust. 2 pkt 2 KN wprowadzona ustawą z dnia 15 lipca 2004 r. w zmienionej nieco redakcji i dopisano tam postanowienia dotyczące wprowadzonych godzin karcianych.
W przedstawionym do zaopiniowania projekcie, z tekstu wprowadzonego ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. usunięto jedynie postanowienie dotyczące wprowadzonych tą ustawą godzin karcianych. Przy pozostawieniu omawianego przepisu w brzmieniu przedstawionym w projekcie, rezultat jego zmiany i likwidacji godzin karcianych będzie taki, jak to już zapowiedział wiceprezydent jednego z dużych miast, odpowiedzialny za sprawy oświaty, na naradzie podległych mu dyrektorów szkół w dniu 1 lutego 2016 r., że „miasto nie zrezygnuje z godzin karcianych, tylko zleci dyrektorom wykonywanie podobnych zajęć przez nauczycieli w ramach 40 godzin tygodnia pracy”.
Z uwagi na powyższe prosimy o wnikliwe przeanalizowanie naszych uwag i wniosków oraz oczekujemy informacji o sposobie ich rozpatrzenia.