ISSN 2081 - 6375
 
 
 
Nawigacja
Aktualnie online
bullet.png Gości online: 2

bullet.png Użytkowników online: 0

bullet.png Łącznie użytkowników: 31,046
bullet.png Najnowszy użytkownik: Marteczka

Ostatnie komentarze
bullet.png Dostałam podwyżkę...
bullet.png Podziwiam wychowawcz...
bullet.png Nie dość, że tak ...
bullet.png Z tego co piszesz wy...
bullet.png pracuje jako pedagog...
bullet.png Ciekawe co z godzin...
bullet.png świetne artykuły b...
bullet.png Im niższy indeks ty...
bullet.png Proszę o podpowied...
bullet.png W punkt.:)
Diagnoza w rolach

DIAGNOZA FUNKCJONOWANIA DZIECKA W ROLACH SZKOLNYCH

Diagnoza ta oznacza normatywno - oceniające rozpoznanie poziomu realizacji przez dziecko przepisów, wymagań i oczekiwań wpisanych w jego kolejne role szkolne. Będzie się więc ona odnosić do poszczególnych ról pełnionych przez dziecko w szkole.
  • rola ucznia - uczenie się, przyswajanie wiedzy i umiejętności
  • rola członka społeczności szkolnej - stosunek do ogólnych norm i zasad społeczności szkolnej, do regulaminów i wymagań dyscypliny. Ogólne nastawienie wobec sytuacji szkolnej. Przystosowanie do warunków i wymagań szkoły
  • rola kolegi - zdolność do nawiązania i utrzymania kontaktów rówieśniczych, poziom umiejętności społecznych, pozycja społeczna wśród rówieśników, uczestnictwo w nieformalnych grupach rówieśniczych
LITERATURA
Jarosz E., Wysocka E. Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania ( 2006 )
Winiarski M. Niepowodzenie szkolne, ( w : ) Lalak D., Pilch T. ( red. ) Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej ( 1999 )
Wysocka E. Zagrożenia społeczne w szkole - wymiar diagnoza i przeciwdziałanie. Perspektywa teoretyczno - pragmatyczna, ( w : ) Goździcka - Piotrowska M., Zduniak A. ( red. ) Edukacja w społeczeństwie "ryzyka". Bezpieczeństwo jako wartość ( 2007 )
  • rola ucznia - dojrzałość szkolna
    • Test gotowości do podjęcia nauki szkolnej Alicji Szemińskiej
    • Test Dojrzałości Szkolne w opracowaniu Barbary Wilgockiej - Okoń
    • Arkusz Oceny Dojrzałości Szkolnej Bożeny Janiszewskiej
  • rola ucznia - zaburzenia w uczeniu się
    • Skala Ryzyka Dysleksji Matry Bogdanowicz ( SRD )
    • Seria Testów do czytania i pisania dla klasy I - III Teresy Straburzyńskiej i Teresy Śliwińskiej
    • Pomoce do badań pedagogicznych uczniów klas VII - VIII szkół podstawowych i ponadpodstawowych ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu Janiny Mickiewicz
    • Wybór tekstów do pisania ze słuchu dla klas IV - VIII szkoły podstawowej Marii Sobolewskiej
    • Test Głośnego Czytania dla klas I - VII Jana Konopnickiego
    • Test Czytania Głośnego Marii Sobolewskiej i Andrzeja Matuszewskiego
    • Badanie tempa i techniki czytania w ujęciu Bronisława Rocławskiego
    • Test Pomiaru Szybkości Czytania Głośnego Władysława Puśleckiego
    • Numeracy Questionnaire - Daniel Ansari
      Kwestionariusz Operowania Liczbami - tłumaczenie polskie Urszuli Oszwy
    • Skala Umiejętności Matematycznych Urszuli Oszwy
  • rola członka społeczności szkolnej
    • Arkusz Zachowania się Ucznia B. Markowskiej
    • Kwestionariusz Zachowania się Dziecka w Przedszkolu i Szkole ( CBI ) E. S. Schaefera i M. Aaronsona
    • Karta Mierzenia Postępu Uspołecznienia się Dziecka K. M. B. Bridges ( w układzie J. Konopnickiego )
    • Kwestionariusz Ja i Moja Szkoła E. Zwierzyńskiej i A. Matuszewskiego
    • Arkusz Diagnostyczny D. H. Stotta "Dziecko w Szkole"
    • Skala przystosowania społecznego L. Pyki
    • Arkusz Obserwacyjny T. M. Achenbacha
  • rola kolegi
    • Badania socjometryczne

ROLA UCZNIA - DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA

Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych pierwszej klasy.

Test gotowości do podjęcia nauki szkolnej Alicji Szemińskiej

Test ten bada :
  • rozwój procesów poznawczych i sprawności ruchowych, umożliwiających czytanie, pisanie i rachowanie
  • rozwój społeczny i emocjonalny
  • umiejętności i wiadomości niezbędnych do nauki w klasie pierwszej
Badanie przeprowadza się dwuetapowo : z całą grupą i indywidualnie. Dzieci wykonują następujące zadania :
  • rysunek dowolny
  • odwzorowywanie
  • układanka
  • zajęcia liczbowe
  • opis obrazka
  • zagadka
  • rozmowa
  • analiza słuchowa
  • zabawa ruchowa
Rysunek na podany temat : temat sformułowany jest w taki sposób, że stawia dzieciom zadanie narysowania dwóch postaci ludzkich różnej płci i łatwego do przedstawienia na rysunku przedmiotu ( np. chłopiec i dziewczynka lepią bałwana )
Rysunek według wzoru : dzieci mają za zadanie odwzorować rysunek przedstawiony na kartce ( np. wzory literopodobne )
Układanie obrazka : dzieci układają obrazek dobrze im znanych przedmiotów i zwierząt z łatwo rozpoznawalnymi elementami, który został pocięty na sześć jednakowych części
Liczenie : loteryjka liczbowa, zadanie polega na odtworzeniu zbiorów liczbowych uprzednio pokazanych dzieciom za pomocą liczmanów oraz dodawanie w zakresie 10
Opis obrazka : na obrazkach przedstawiających jakaś akcję są postaci pierwszo i drugoplanowe
Rozmowa kierowana : rozmowa jest prowadzona na temat wieku, miejsca zamieszkania, zajęcia rodziców oraz charakterystycznych cech jednej z pór roku
Zagadka : dzieci układaja z trzech obrazków historyjkę, a następnie uzasadniaja kolejność ilustracji
Analiza słuchowa :
  • dzieci kończą wyrazy 2-sylabowe
  • wyodrębnianie samogłoski na początku słowa
  • wyodrębnianie samogłoski na początku wyrazu
Badania prowadzą dwie osoby. Jedna prowadzi zajęcia i wydaje polecenia, druga notuje. Obserwacje prowadzone są na arkuszach obserwacyjnych.

LITERATURA
Szemińska A. ( red. ) Zapisy do klasy pierwszej szkoły podstawowej. Warszawa ( 1973 )

Test Dojrzałości Szkolne w opracowaniu Barbary Wilgockiej - Okoń

Metoda łączy ocenę wykonywania przez dziecko zadań z obserwacją jego zachowania. Badanie wykorzystuje trzy narzędzia:
  • kwestionariusz do opisu warunków domowych dziecka
  • test do oceny dojrzałości umysłowej
  • arkusz obserwacji dziecka podczas badania
Dzieci badane są zbiorowo i indywidualnie.
Badanie zbiorowe składa się z 33 zadań i sprawdza umiejętności :
  • umiejętność porównywania, różnicowania i klasyfikowania przedmiotów ( zadana 1 - 12 )
  • umiejętność analizy, syntezy i motoryki oraz związaną z nimi umiejętność odwzorowywania ( zadania 13 - 21 )
  • umiejętność analizy i syntezy wzrokowej ( zadania 22 -24 )
  • elementy wiedzy matematycznej ( zadania 25 - 33 )
( przykładowo zadania od 30 do 33 polegają na porównaniu dwu zbiorów równo lub różnolicznych. W zadaniu 31 dziecko ma porównać zbiór czapeczek i zbiór misiów oraz określić te misie, dla których brakuje czapeczek ).
Badanie indywidualne składa się z 11 zadań i sprawdza umiejętności :
  • rozumowania krytycznego opartego na płaszczyźnie percepcyjnej i symbolicznej ( zadania 34 - 40 )
  • rozumienia pojęcia liczby niezależnie od układu ( zadanie 41 )
  • myślenie przyczynowo - skutkowego i wypowiadania się ( zadania 42 - 44 )
( przykładowo w zadaniach od 42 do 44 dziecko ma ułożyć historyjki obrazkowe z 3, 4 i 5 obrazków według kolejności, a następnie opowiedzieć co widziało na obrazkach. Wolno mu wybrać jedną z trzech historyjek ).

Przedmiotem obserwacji w trakcie badania powinien być :
  • stosunek dzieci do poleceń i zadań
  • samodzielność
  • współżycie i współdziałanie w grupie rówieśniczej
  • wypełnianie poleceń
  • rozumienie zadań
  • wytrwałość w pracy
  • koncentracja uwagi
  • samoobsługa
  • wykonywanie zadań bez pomocy
  • rozstawanie się z opiekunami
  • sposób dołączania do grupy
  • kontaktowanie się z kolegami
W zakresie oceny sprawności fizycznej wykorzystywane są próby szybkości, siły, mocy, zwinności i koordynacji.

LITERATURA
Wilgocka - Okoń B. Dojrzałość szkolna. Warszawa ( 2003 )

Arkusz Oceny Dojrzałości Szkolnej Bożeny Janiszewskiej

W arkuszu ocenie podlega :
  • dojrzałość fizyczna dziecka
  • lokomocja
  • manipulacja
  • lateralizacja
  • spostrzeganie wzrokowe
  • spostrzeganie słuchowe
  • myślenie
  • mowa
  • pamięć
  • uwaga
  • procesy emocjonalno motywacyjne
  • procesy społeczne
W każdym z wymienionych działów autorka wymienia zagadnienia szczegółowe podlegające ocenie. Przykładowo w spostrzeganiu słuchowym ocenie podlega :
  • słuch fonematyczny
  • analiza wyrazowa zdania
  • analiza sylabowa wyrazu
  • synteza sylabowa wyrazu
  • wyróżnianie samogłosek w nagłosie
  • wyróżnianie spółgłosek w nagłosie
  • wyróżnianie głosek w wygłosie
  • analiza wyrazów
  • synteza wyrazów
Badający korzysta z następującej skali ocen :
D - poziom dobry
S - poziom wystarczający
N - poziom niewystarczający
Na podstawie wyników poszczególnych prób formułuje się ocenę cząstkową badanej sprawności i wpisuje się ją w odpowiednią rubrykę arkusza ocen. Z nich składa się końcowa ocena badanej funkcji.
Autorka podkreśla, że należy obserwować dziecko i przeprowadzać badania na przestrzeni pewnego czasu. Nie wolno w trakcie jednego lub dwóch spotkań dokonywać całościowej oceny dziecka.

LITERATURA
Janiszewska B. Ocena dojrzałości szkolnej. Warszawa ( 2006 )

ROLA UCZNIA - ZABURZENIA W UCZENIU SIĘ

Pierwszym etapem w diagnozowaniu zaburzeń w uczeniu się jest stwierdzenie występowania znaczących różnic pomiędzy osiągnięciami dziecka a wymaganiami określanymi wiekiem i rozwojem umysłowym. Następnie trzeba zbadać czy mamy do czynienia z deficytami w zakresie podstawowych zdolności i umiejętności szkolnych : komunikacyjnych, czytania, pisania i liczenia. Kolejny etap to ocena czynników edukacyjnych ( dobór metod nauczania, błędy dydaktyczne ) emocjonalnych ( np. brak motywacji do nauki ) i społeczno - ekonomicznych ( zaniedbanie środowiskowe ) jako potencjalnych przyczyn niespecyficznych trudności w uczeniu się.
Wykluczenie wreszcie zaburzeń sensorycznych ( wady wzroku, słuchu ), niskiej sprawności intelektualnej i schorzeń neurologicznych ( np. padaczki ) pozwoli domniemywać, że możemy mieć do czynienia ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju umiejętności szkolnych. Przez specyficzne trudności w uczeniu się należy rozumieć niejednorodną grupę zaburzeń przejawiających się poważnymi trudnościami w rozumieniu i posługiwaniu się mową i pismem oraz w zakresie zdolności matematycznych. Zaburzenia te są uwarunkowane wewnętrznie i wywołane dysfunkcjami centralnego układu nerwowego.
W kilku etapach tak rozumianej diagnozy pedagog szkolny może mieć znaczącą rolę. Może między innymi wspomóc nauczycieli we wczesnym zdiagnozowaniu ryzyka ( i tylko ryzyka ) występowania u dziecka specyficznych trudności w uczeniu się .

Skala Ryzyka Dysleksji Matry Bogdanowicz ( SRD )

Skala ryzyka dysleksji ( SRD ) opracowana przez prof. Martę Bogdanowicz, to narzędzie diagnostyczne, którego celem jest wczesne wykrywanie symptomów wskazujących na możliwość wystąpienia dysleksji rozwojowej czyli specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu ( inaczej mówiąc stosuje się ją w celu wykluczenia ryzyka dysleksji ). Ma ona charakter przesiewowy. Pozwala na wstępną diagnozę, wymagającą jednak potwierdzenia na podstawie pełnych badań diagnostycznych.
SRD jest przeznaczona przede wszystkim dla dzieci 6- i 7- letnich ( „zerówka” ) ale można też ją stosować w celu zbadania uczniów klas I .
Osobą wypełniającą skalę powinien być nauczyciel najlepiej znający dziecko i (lub) rodzice. Najbardziej wskazane jest dwukrotne przeprowadzenie oceny za pomocą SRD :
  • Po kilku miesiącach nauki w klasie I - na podstawie uzyskanych wyników można podjąć wobec dziecka działania pedagogiczne ( np. ćwiczenia logopedyczne, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne )
  • Z końcem roku szkolnego – pozwala to zweryfikować wstępną diagnozę, jak również sprawdzić czy podjęte działania przyniosły oczekiwane rezultaty. Jeżeli sytuacja nie uległa poprawie, należy skierować dziecko do poradni psychologiczno-pedagogicznej na pogłębione badania diagnostyczne
Należy podkreślić, że warunkiem rozpoznania ryzyka dysleksji jest wykluczenie niepełnosprawności intelektualnej, zaniedbań środowiskowych, a także zaburzeń w funkcjonowaniu narządów zmysłu ( np. niedosłuch czy poważną wada wzroku ).
Jeżeli podczas dokonywania oceny czynniki te nie będą brane pod uwagę, to uzyskane dane będą tylko informacją o możliwości wystąpienia niepowodzeń w nauce czytania i pisania.

Kwestionariusz SRD zawiera 21 stwierdzeń dotyczących różnych symptomów ryzyka dysleksji. Cyfry wskazują stopień ich nasilenia :
1 – dane zachowanie ( symptom ) nie występuje nigdy
2 – dane zachowanie ( symptom ) występuje czasami
3 – dane zachowanie ( symptom ) występuje często
4 – dane zachowanie ( symptom ) występuje zawsze
Po zakreśleniu przy każdym ze stwierdzeń jednej z ocen ( od 1 do 4 ), należy zsumować punktację i porównać ją z tabelą norm.
Ogólna ocena pozwala stwierdzić czy dane dziecko należy do grupy dzieci ryzyka dysleksji i jaki jest stopień tego ryzyka.
Można również dokonać oceny szczegółowej ( w tym wypadku także należy uzyskane wyniki odnieść do norm ), pozwalającej wnioskować o dysharmonii w postaci opóźnienia w rozwoju poszczególnych sfer takich jak ; motoryka ( łącznie lub z podziałem na motorykę dużą i małą ), funkcje wzrokowe, funkcje językowe ( łącznie lub z podziałem na percepcje mowy i ekspresje mowy ), zaburzenie uwagi.
Oceny szczegółowe są o tyle ważne, że może okazać się, iż wynik ogólny mieści się w granicach normy, a jednak występuje znaczne opóźnienie w rozwoju którejś z wymienionych sfer, mogące decydować o niepowodzeniach w nauce czytania i pisania. Pomocne w obliczaniu wyników cząstkowych będzie wypełnienie Arkusza Wyników SRD. Kolejne punkty z Arkusza ( od 1 do 21 ) odpowiadają poszczególnym sferom rozwoju :

Sfera rozwoju Punkty arkusza
motoryka mała 2, 20
motoryka duża 4, 10 15
funkcje wzrokowe 1, 5, 9, 11, 12, 16, 18
funkcje językowe – percepcja mowy 7, 13, 17, 19, 21
funkcje językowe – ekspresja mowy 3, 6, 8
Uwaga 14

Następnym krokiem jest opracowanie profilu wyników ogólnych i profilu wyników szczegółowych. W tym celu ( przy opracowywaniu obu profili ) należy :
  • wpisać w górnym wierszu profilu surowy wynik
  • do wiersza poniżej, przepisać z tabeli norm wyniki przeliczone
  • wykreślić profil ( umieścić wyniki przeliczone – w formie kółek – na siatce i połączyć je linią ), ułatwia on analizę oraz porównywanie uzyskanych wyników, a także ich interpretację
Porównanie sumy ocen całej Skali Ryzyka Dysleksji i ocen poszczególnych sfer rozwoju z normami, pozwala stwierdzić czy u badanego dziecka mamy do czynienia z ryzykiem dysleksji i w jakim stopniu ono występuje.

Obowiązuje następująca terminologia :
  1. Brak ryzyka dysleksji
  2. Pogranicze ryzyka - należy wnikliwie i systematycznie obserwować postępy w rozwoju i nabywaniu umiejętności czytania i pisania przez dziecko
  3. Umiarkowane ryzyko - należy udzielić dziecku pomocy w celu wyrównania stwierdzonych deficytów rozwojowych
  4. Wysokie ryzyko – należy natychmiast skierować dziecko na pełne badania diagnostyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej i ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne

LITERATURA
Bogdanowicz M. Ryzyko dysleksji. Problem i diagnoza. Gdańsk ( 2002 )

Seria testów do czytania i pisania dla klasy I - III Teresy Straburzyńskiej i Teresy Śliwińskiej

Znajduje się tu 21 tablic służących do oceny :
  • oceny czytania ze zrozumieniem
  • pisania ze słuchu
  • pisania z pamięci
  • umiejętności przepisywania tekstu

LITERATURA
Straburzyńska M., Śliwińska T. Seria testów czytania i pisania dla kl. I - III szkoły podstawowej. Podręcznik Warszawa ( 1992 )

Pomoce do badań pedagogicznych uczniów klas VII - VIII szkół podstawowych i ponadpodstawowych ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu Janiny Mickiewicz

W skład narzędzia wchodzą :
  • instrukcja do badań pedagogicznych
  • teksty 6 dyktand służących do oceny stopnia opanowania umiejętności pisania, w tym poprawności ortograficznej. Niektóre dyktanda służą do wykrywania specyficznych błędów wynikających z zaburzeń funkcji słuchowej i wzrokowej, a także do oceny tempa ( płynności ) czytania. Oceny dokonuje się tu na podstawie liczby wyrazów przeczytanych w ciągu minuty. Ocenie podlega tu także poziom graficzny pisma
  • skierowanie na badanie specjalistyczne do poradni psychologiczno - pedagogicznej ucznia z trudnościami w pisaniu. Skierowanie to wypełnia nauczyciel oceniając : znajomość zasad ortograficznych, częstotliwość popełniania błędów w pracach pisemnych, charakter popełnianych błędów, poziom graficzny pisma, tempo pisania, samodzielność wykonania prac pisemnych, poziom wypowiedzi ustnych, poprawność artykulacyjną, postępy w nauce języków obcych, oceny szkolne
  • kwestionariusz dla ucznia, w którym sam zainteresowany ocenia m.in. własne trudności w pisaniu i czytaniu, swoją pracę nad poprawą tych umiejętności, uzyskaną pomoc, dokonuje również samooceny w zakresie pełnienia roli ucznia
  • sprawdzian znajomości podstawowych zasad pisowni języka polskiego ( wypełnia go uczeń ). Istotą jest tu badanie wiadomości z zakresu ortografii a nie umiejętności ortograficznych
  • arkusz oceny prac pisemnych wypełniany przez badającego. Służy on diagnozowaniu dysortografii i dysgrafii.

LITERATURA
Mickiewicz J. Pomoce do badań pedagogicznych uczniów klas VII - VIII szkół podstawowych i ponadpodstawowych ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu Warszawa ( 1995 )

Wybór tekstów do pisania ze słuchu dla klas IV - VIII szkoły podstawowej Marii Sobolewskiej

    Narzędzie to zawiera :
  • teksty dyktand dla klas IV - VIII ( 15 - 16 dla każdej klasy ) wraz z treściami i wymaganiami programowymi z zakresu ortografii i interpunkcji
  • instrukcje przeprowadzenia i oceny pisania ze słuchu
  • szczegółową charakterystykę specyficznych błędów wynikających z zaburzeń funkcji poszczególnych analizatorów ( słuchowego, wzrokowego, orientacji przestrzennej i kinestetyczno - ruchowego )

LITERATURA
Sobolewska M. Wybór tekstów do pisania ze słuchu dla klas IV - VIII szkoły podstawowej Warszawa ( 1995 )

Test Głośnego Czytania dla klas I - VII Jana Konopnickiego

Jest to test ( lista wyrazowa ) indywidualny , jednominutowy przeznaczony dla uczniów klas I - VII. Badany uczeń czyta go głośno przez jedną minutę w obecności wyłącznie nauczyciela. Według autora narzędzia, z końcem roku szkolnego w ciągu jednej minuty każdy uczeń powinien przeczytać :

KLASA LICZBA WYRAZÓW
I 22
II 48
III 76
IV 88
V 99
VI 108
VII 116

Każde błędnie odczytane słowo odliczane jest od wyniku ogólnego.

LITERATURA
Konopnicki J. Problem opóźnienia w nauce szkolnej Kraków ( 1961 )

Test Czytania Głośnego Marii Sobolewskiej i Andrzeja Matuszewskiego

Test jest przeznaczony do badań indywidualnych dla uczniów w wieku 10-14 lat ( od klasy IV szkoły podstawowej do klasy II gimnazjum ). Mierzy on poprawność i tempo czytania a nie rozumienie czytanego tekstu.
Składa się z wyrazów o zróżnicowanej wielkości czcionki, nie pozostających w żadnym logicznym związku. Wersja pierwsza to 148 wyrazów ( 284 sylaby ), w wersji drugiej znajdują się 174 wyrazy ( 330 sylab ). W obu wersjach w każdym wierszu ( oprócz ostatniego ) znajdują się : 3 wyrazy jednosylabowe, 3 – dwusylabowe i 2 – trzysylabowe.
Wyniki testu są liczone na podstawie liczby poprawnie odczytanych wyrazów w ciągu jednej minuty. Uwzględniana jest liczba przeczytanych sylab i wyrazów, sposób czytania oraz popełniane błędy. Czas badania wynosi 10 minut.
Nie ma wyraźnej różnicy między tym testem a testem J. Konopnickiego. Konieczność wprowadzenia nowego narzędzia do badania czytania głośnego tłumaczona była dezaktualizacją poprzedniego testu i jego upowszechnieniem w podręcznikach dla klasy VI szkoły podstawowej, co miało uniemożliwić jego wykorzystanie w pracy diagnostycznej.

LITERATURA
Sobolewska M., Matuszewski A. Test Czytania Głośnego. Podręcznik Warszawa ( 2002 )

Badanie tempa i techniki czytania w ujęciu Bronisława Rocławskiego

W odróżnieniu od "Testu Konopnickiego" tempo czytania w propozycji Rocławskiego nie jest wyrażone liczbą przeczytanych wyrazów w ciągu minuty, lecz liczbą odczytanych fonemów. Jak pisze autor "wprowadzenie jednostki pomiaru tempa czytania opartej na fonemach i sekundach daje bardzo przejrzystą, łatwą w konstrukcji i prostą w interpretacji skalę". Skale tą nazywa skalą fonemową poziomu tempa czytania i wyróżnia na niej szereg poziomów ustalonych według wzoru :

Liczba przeczytanych fonemów
czas w sekundach
Wynik zaokrągla się na ogólnych zasadach.
Przykładowo uczeń, który tekst o długości 130 fonemów przeczytał w ciągu 100 sekund, jest zaliczony do uczniów czytających na poziomie I ( 130 : 100 = 1,3 w zaokrągleniu 1 ).
Autor wyróżnia następujące poziomy :
  • Poziomy IX - XII wyznaczające tempo normalnego czytania głośnego dojrzałych czytelników
  • poziomy XIX - XXIII określające tempo normalnego czytania cichego dojrzałych czytelników
Rocławski negatywnie odnosi się do norm tempa czytania. Twierdzi, że jedyną wskazówką dla uczącego powinny być normy dla dojrzałego czytelnika. Zadaniem nauczyciela ma być doprowadzenie w jak najkrótszym czasie wszystkich uczniów do osiągnięcia tego tempa.
W omawianej pracy prezentowanych jest :
  • 30 tekstów, które mają służyć do badania tempa i techniki czytania ( 24 teksty wiązane i 6 list wyrazowych )
  • dwa teksty do badania czytania ze zrozumieniem (dziecko ma uzupełnić brakujące wyrazy zgodnie z kontekstem, posiłkując się podanymi informacjami w zdaniach )
  • trzy zestawy wyrazów ( listy wyrazowe ) do płynnego czytania. Zestaw pierwszy obejmuje 20 wyrazów dwuliterowych ( jednosylabowych ), zestaw drugi - 25 wyrazów trzyliterowych, a zestaw trzeci - 8 wyrazów czteroliterowych jedno i dwusylabowych.

LITERATURA
Rocławski B. Badanie tempa i techniki czytania Gdańsk ( 2008 )

Test Pomiaru Szybkości Czytania Głośnego Władysława Puśleckiego

Test do przeprowadzenia z każdym uczniem indywidualnie, w warunkach niezakłócających czytanie. Przeznaczony jest dla klas I - VI szkoły podstawowej. Składa się ze 140 jednosylabowych wyrazów, czytanych przez ucznia w ciągu jednej minuty. Wskaźnikiem szybkości czytania jest liczba wyrazów przeczytanych w tym czasie.

KLASA LICZBA WYRAZÓW
I 30
II 53
III 65
IV 77
V 89
VI 100

LITERATURA
Puślecki W. Test pomiaru szybkości czytania głośnego. Instrukcja stosowania testu Kraków ( 2003 )

Numeracy Questionnaire - Daniel Ansari
Kwestionariusz Operowania Liczbami - tłumaczenie polskie Urszuli Oszwy

Jest to metoda przesiewowa służąca do diagnozy dzieci z trudnościami w uczeniu się matematyki. Kwestionariusz mogą wypełniać nauczyciele i rodzice. Zawiera on 52 pozycje sformułowane w postaci pytań. Odpowiadając na nie należy zaznaczyć odpowiednią cyfrę od 0 do 10 na kontinuum. 0 oznacza, iż dane zachowanie nie pojawia się nigdy, 5 - czasami, 10, że bardzo często. Na część pytań udziela się odpowiedzi wstawiając parafkę w odpowiednie miejsce, opisujące rodzaj zachowania dziecka lub wpisując informację w wykropkowanych miejscach.
Pytania uporządkowane zostały w cztery następujące kategorie działalności matematycznej:
  • pojęcie liczby i umiejętność liczenia
  • posługiwanie się liczbami w życiu codziennym
  • umiejętność dodawania i odejmowania
  • osiągnięcia matematyczne w szkole

LITERATURA
Oszwa U. Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problem diagnozy i terapii Kraków ( 2008 )

Skala Umiejętności Matematycznych Urszuli Oszwy

Kwestionariusz pozwala zorientować się w poziomie umiejętności matematycznych dziecka w wieku 7-8 lat. Metoda zawiera 70 pytań, uporządkowanych w 13 kategorii, obejmujących wszystkie dziedziny działalności matematycznej dziecka, które są jego udziałem w wieku przedszkolnym i początkach edukacji szkolnej. Zastosowanie kwestionariusza pozwala ocenić następujące obszary działalności matematycznej :
  • znajomość podstawowych figur geometrycznych
  • orientacja w stronie prawej i lewej
  • znajomość relacji przestrzennych i określeń językowych służących do ich opisu
  • umiejętność porządkowania obiektów w kolejności rosnącej i malejącej ( tzw. seriacja )
  • zdolność klasyfikacji według kryterium nadrzędności i pod-rzędności
  • porównywanie obiektów według kryteriów fizycznych ( wielkości, ilości, odległości )
  • orientacja w czasie ( kalendarz )
  • pojęcie liczby
  • umiejętność przeliczania
  • znajomość podstawowych określeń języka matematycznego ( leksykon matematyczny )
  • umiejętność odczytywania cyfr i liczb
  • umiejętność pisania cyfr i liczb
  • dodawanie i odejmowanie
Na pytania wybiera się odpowiedzi "tak" lub "nie". Autorka sugeruje, żeby w razie wątpliwości wybrać odpowiedź bliższą prawdy.
Badania powinny być przeprowadzane pod koniec klasy pierwszej szkoły podstawowej bądź na początku klasy drugiej. W stosunku do dzieci kończących dopiero przedszkole można zastosować tylko pytania od 1 do 52. Przy obliczaniu wyników należy wówczas pamiętać o zmniejszeniu łącznej liczby pytań i kategorii.
Autorka pisze co następuje : "skala może być użyteczna także w odniesieniu do dzieci starszych, wykazujących trudności w uczeniu się matematyki. Będzie stanowiła wówczas uzupełnienie wywiadu dotyczącego wczesnego rozwoju i nabywania umiejętności matematycznych w początkowym okresie nauki. Odpowiedzi na poszczególne pytania/stwierdzenia mogą posłużyć jako wskazówka do dalszej pracy z dzieckiem i nadać kierunek oddziaływaniom w obszarach i umiejętnościach matematycznych szczególnie zaniedbanych czy słabiej opanowanych.

LITERATURA
Oszwa U. Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problem diagnozy i terapii Kraków ( 2008 )

ROLA DZIECKA JAKO CZŁONKA SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ

Stosunek do ogólnych norm i zasad społeczności szkolnej, do regulaminów i wymagań dyscypliny. Ogólne nastawienie wobec sytuacji szkolnej. Przystosowanie do warunków i wymagań szkoły.

Arkusz Zachowania się Ucznia B. Markowskiej

Arkusz jest wystandaryzowaną i znormalizowaną skalą ocen o strukturze czynnikowej, przeznaczoną do badania dzieci w wieku od 6 do 14 lat. Składa się on z czterech części :
  1. Charakterystyka ucznia obejmująca rejestr 50 łatwych do zaobserwowania i oceny cech ( np. 32. Dobre samopoczucie: uśmiechnięty, pogodny, wszystko go cieszy ), które wiążą się z ogólnym powodzeniem dziecka w życiu szkolnym, decydują o osiągnięciach w nauce i o prawidłowych kontaktach społecznych. Tą część wypełnia nauczyciel dokonując oceny w skali pięciostopniowej. Należy podkreślić, że osoba wypełniająca tą część nie powinna mieć dostępu do arkusza zbiorczego kwestia obiektywizmu ).
  2. Charakterystyka środowiska rodzinnego ucznia : struktura i skład rodziny, jej sytuacja materialna, panująca w niej atmosfera wychowawcza, opieka nad dzieckiem, współpraca rodziców ze szkołą, pozarodzinne formy opieki nad dzieckiem, pomoc ze strony szkoły
  3. Rozwój fizyczny oraz stanu zdrowia dziecka. Tą część powinien wypełnić lekarz szkolny
  4. Część czwarta obejmuje zestawienie zbiorcze 50 cech zachowania i ich przyporządkowanie pięciu czynnikom ( motywacja do nauki, zachowanie się antyspołeczne, przyhamowanie, uspołecznienie, zainteresowania seksualne ). Jest ona przeznaczona wyłącznie dla diagnosty
  • Motywacja do nauki szkolnej obejmuje cechy określające pozytywną i aktywną postawę dziecka wobec wymagań szkoły, charakteryzującą się pilnością, wytrwałością i koncentracją na zadaniach szkolnych
  • Zachowanie się antyspołeczne obejmuje cechy związane z obniżoną kontrolą własnego zachowania i z agresywną postawą wobec innych osób.
  • Przyhamowanie określa cechy zachowania się dziecka związane z bierną postawą wobec innych osób oraz reakcjami lękowymi i obniżonym samopoczuciem
  • Uspołecznienie obejmuje cechy określające przyjazną postawę dziecka wobec innych osób, uwarunkowaną zdolnością do "ciepłych" reakcji interpersonalnych, pełnych życzliwości i tolerancji
  • Zainteresowania seksualne obejmują koncentrowanie się na sprawach seksu i osobach odmiennej płci
W każdej z pięciu skal czynnikowych sumuje się punkty, które są oceną odpowiednich cech. Wartości maksymalne w skalach I - IV wynoszą 60 punktów w skali V - 10 punktów. Uzyskanym wynikom surowym odpowiadają określone wartości znormalizowane, które pozwalają na dokonanie słownej oceny danego czynnika w kategoriach :
  • wyniki bardzo wysokie
  • wysokie
  • przeciętne
  • niskie
  • bardzo niskie
Ostatni krok interpretacji formalnej to wyrysowanie profilu czynników. Najogólniejsza zasada interpretacji nieformalnej przedstawia się następująco : wysokie wyniki w skalach czynnikowych I i IV są pożądane i świadczą o dobrym przystosowaniu dziecka do szkoły. Wysokie wyniki w skalach II i III świadczą o złym przystosowaniu.

LITERATURA
Markowska B., Szafraniec H. Podręcznik do Arkusza Zachowania się Ucznia B. Markowskiej ( w : ) Choynowski M. Testy psychologiczne w poradnictwie wychowawczo - zawodowym Warszawa ( 1977 )
Markowska B., Szafraniec H. Podręcznik do „Arkusza Zachowania się Ucznia”. Testy psychologiczne w poradnictwie wychowawczo-zawodowym Warszawa ( 1980 )

Kwestionariusz Zachowania się Dziecka w Przedszkolu i Szkole ( CBI ) E. S. Schaefera i M. Aaronsona

Kwestionariusz pozwala określić poziom przystosowania społecznego dzieci w wieku 6-10 lat do warunków szkolnych ( przedszkolnych ). Został on w latach siedemdziesiątych przystosowany do polskich warunków przez J. Rembowskiego. Podstawowa część kwestionariusza to 60 stwierdzeń - opisów zachowań ( np. 23 Mimo hałasu i ruchu panującego wokół niego - zachowuje spokój i nie przerywa zajęcia ). Nauczyciel ma określić ich zgodność z zachowaniem badanego ucznia używając skali czterostopniowej zgodnie z instrukcją :
opisz możliwie jak najdokładniej zachowanie się dziecka, ucznia, przez obrysowanie kółkiem jednej z czterech liczb według następującej propozycji :
  • Jeżeli dane stwierdzenie jest bardzo zgodne z zachowaniem dziecka - otocz kółkiem liczbę 4
  • Jeżeli dane stwierdzenie jest tylko w niektórych przypadkach zgodne z zachowaniem dziecka - otocz kółkiem liczbę 3
  • Jeżeli dane stwierdzenie jest bardzo mało zgodne z zachowaniem dziecka - otocz kółkiem liczbę 2
  • Jeżeli dane stwierdzenie jest wcale niezgodne z zachowaniem dziecka - otocz kółkiem liczbę 1
W oparciu o arkusz zbiorczy, diagnosta dokonuje analizy formalnej wypełnionego kwestionariusza. Arkusz ten składa się z 12 skal czynnikowych, grupujących określone stwierdzenia oceniane przez nauczyciela. Wynik liczbowy każdej skali jest sumą uzyskanych ocen i określa stopień nasilenia 12 poszczególnych cech osobowości :
  1. ekspresja słowna
  2. nadruchliwość
  3. życzliwość
  4. odsuwanie się
  5. wytrwałość
  6. nerwowość
  7. towarzyskość
  8. roztargnienie
  9. taktowne postępowanie
  10. nieśmiałość
  11. koncentracja
  12. zawziętość
Uzyskane wyniki zestawia się w trzy czynniki :
  • ekstrawersja w przeciwieństwie do introwersji
  • pozytywne zachowanie w przeciwieństwie do wrogiego zachowania się
  • pozytywna orientacja w zachowaniu się w przeciwieństwie do wrogiego zachowania się
Dokonuje się tego dodając i odejmując wyniki określonych par skal np. :
czynnik I = ( skala 1 + skala 7 ) - ( skala 4 + skala 10 )
Ogólny stopień przystosowania jest sumą wartości I, II i III czynnika. Maksymalny stopień przystosowania to 90 punktów. Najniższy stopień ( kliniczne zaburzenie przystosowania ) to minus 90 punktów.
Ostatecznie można wyróżnić cztery poziomy przystosowania :
  • dobrze przystosowany - dziecko, który jest dobrze przystosowane do innych osób i do swojej aktywności
  • nie sprawia istotnych trudności - dziecko, które dobrze nawiązuje kontakty z innymi i mało lub wcale nie przejawia trudności w przystosowaniu się do innych ludzi i do zachowania się w grupie
  • podkliniczne zaburzenia - dziecko przejawiające lekkie zaburzenia w przystosowaniu się i którego rozwój napotyka na trudności ( popada w liczne konflikty z otoczeniem )
  • kliniczne zaburzenia - dziecko, które według aktualnej oceny ma trudności w przystosowaniu się i zachodzi potrzeba klinicznej pomocy
LITERATURA
Jarosz E., Wysocka E. Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania Warszawa ( 2006 )
Rembowski J. Więźi uczuciowe w rodzinie Warszawa ( 1972 )
Uszyńska-Jarmoc J. Od twórczości potencjalnej do autokreacji w szkole Warszawa ( 2007 )

Karta Mierzenia Postępu Uspołecznienia się Dziecka K. M. B. Bridges ( w układzie J. Konopnickiego )

Karta służy do mierzenia postępu lub cofania się procesu uspołecznienia dziecka w wieku od 7 do 14 lat. Badanie, które opiera się na ukierunkowanej obserwacji powinno być prowadzone cyklicznie, nie częściej jednak niż co pół roku. Pierwszego pomiaru można dokonać po dwóch pierwszych miesiącach pobytu dziecka w szkole.
Karta zawiera rejestr 50 cech dziecka w ujęciu kontradyktoryjnym ( zaprzeczającym ) i pogrupowanych w następujący sposób:
  • Cechy społeczne ( 25 pozycji w tym np. 14. chętny do współpracy czy niechętny )
  • Cechy osobiste ( 11 pozycji w tym np. 29. szybki albo powolny w działaniu )
  • Cechy emocjonalne ( 14 pozycji w tym np. 50. nie jest mściwy lub mściwy )
Osobami wypełniającymi arkusz powinni być nauczyciele dobrze znający dziecko. Skala ocen jest trzystopniowa ( 2 - dziecko jest takie jak opis z lewej strony, 0 - dziecko jest takie jak opis z prawej strony, 1 - zdaniem oceniającego oba krańce kontinuum równoważą się ). Gdy oceniający nie potrafi dokonać oceny wstawia znak minus.
Dla uzyskania większej wiarygodności ostatecznego wyniku, ocen powinno dokonywać oddzielnie czterech nauczycieli. Wyniki sumuję się oddzielnie dla każdego oceniającego i dokonuje się obliczeń według wzoru ( nie bierze się pod uwagę cech ocenionych znakiem "-" ) :

W =
suma punktów * 100
liczba cech ocenionych * 2

Z tak obliczonych wskaźników ( od czterech oceniających ) wylicza się średnią :

W =
(W1 + W2 + W3 + W4 )
4

WSKAŹNIK POZIOM USPOŁECZNIENIA
0-20
bardzo niski
20-40
niski
41-60
średni
61-80
wysoki
81 - 100
bardzo wysoki

Dodatkowej interpretacji można dokonać analizując poszczególne grupy ocenianych cech ( społecznych, osobistych, emocjonalnych ).

LITERATURA
Konopnicki J. Problem opóźnienia w nauce szkolnej Kraków ( 1961 )
Pospiszyl K. Konflikty młodzieży z otoczeniem Warszawa ( 1970 )

Kwestionariusz Ja i Moja Szkoła E. Zwierzyńskiej i A. Matuszewskiego

Kwestionariusz ma charakter samooceny dziecka. Przeznaczony jest do badania motywacji do nauki oraz lęku szkolnego w diagnozowaniu czynników emocjonalno - motywacyjnych wpływających na poziom osiągnięć szkolnych. Składa się z 73 stwierdzeń ( przykładowo 5. Bardzo boję sie klasówek ) odnoszących się do następujących skal :
  • Motywacji do nauki
  • Lęku szkolnego
  • Kłamstwa
Służy do badań indywidualnych lub grupowych dzieci w wieku 10 -15 lat. Czas badania wynosi średnio 20 minut.

LITERATURA
Zwierzyńska E., Matuszewski A. Kwestionariusz "Ja i Moja Szkołą Warszawa ( 2002 )

Arkusz Diagnostyczny D. H. Stotta "Dziecko w Szkole"

Metoda Denisa H. Stotta pozwala wykryć jednostki społecznie niedostosowane oraz określić rodzaj ich niedostosowania ( dowiadujemy się "czy i ile ?", ale nie "dlaczego ?" ). Z jej pomocą badamy nie prawa ogólne, ale pojedyncze, konkretne jednostki.
Stott określając istotę niedostosowania społecznego w zasadzie przyjął definicję opracowaną przez fachowców dla Ministerstwa Oświaty w Anglii mówiącą, że to dziecko należy uznać za niedostosowane, które rozwija się w taki sposób, że odbija się to źle na nim samym albo na jego kolegach, a które bez specjalnej pomocy z zewnątrz nie może poprawić swych stosunków z rodzicami, nauczycielami i innymi dorosłymi. Uznając je jednak za zbyt ogólne wprowadza istotne ze względów operacyjnych uzupełnienia :
  • dziecko niedostosowane nie działa w swoim najlepszym interesie
  • swoim działaniem stwarza sobie wiele kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwikłać
  • jego reakcje, na ogół nieproporcjonalne do bodźców, które je wywołały są trudne do przewidzenia co często powoduje ich niewłaściwą ocenę przez innych
  • konsekwencją takiego zachowania jest brak sukcesu
  • niemożności osiągnięcia sukcesu towarzyszy złe samopoczucie dziecka, co wyraża się w tym, że czuje się ono nieszczęśliwe
Stott wyodrębnił trzy główne rodzaje niedostosowania. W każdym z nich wyróżnił wiodące formy zachowania się dziecka.

ZACHOWANIA ZAHAMOWANE
  • brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji
  • depresja
  • wycofywanie się
Dziecko jest uległe wobec innych osób, nie lubi ryzykować, boi się nowych osób i zdarzeń. W sytuacjach problemowych zachowuje się poniżej swoich możliwości intelektualnych, przegrywa w konkurencji. Na ogół dzieci takie nie sprawiają większych problemów wychowawczych, dlatego też nie są spostrzegane przez nauczycieli jako społecznie niedostosowane.

ZACHOWANIA DEMONSTRACYJNO - BOJOWE ( WROGIE )
  • wrogość w stosunku do dorosłych
  • wrogość w stosunku do innych dzieci
  • łagodniejsze formy społecznego zachowania
Wrogość należy rozumieć jako względnie stałe nastawienie i gotowość do negatywnego ustosunkowanie się do osób i rzeczy, z jakimi dziecko spotyka się w różnych sytuacjach. Nastawienie wrogie aktywizuje się pod wpływem okoliczności i przejawia się w szkodliwych dla otoczenia aktach zachowania ( bójki, niesubordynacja ).

ZACHOWANIA ASPOŁECZNE
  • brak zainteresowania oceną swojego zachowania przez dorosłych
  • brak poczucia winy
  • nieuczciwe korzystanie z sytuacji, niekoleżeńskość
Charakterystyczną cechą tego typu zachowań jest wyjątkowe dążenie do szkodzenia innym, mściwość, a często i okrucieństwo. Jednostki aspołeczne odznaczają się brakiem przestrzegania elementarnych norm. Jak się okazało, w/w rodzaje nie wyczerpują wszystkich przypadków dzieci których zachowanie odbiega od normy, dlatego też wyodrębniono czwarty typ społecznego niedostosowania.

ZACHOWANIA NIEKONSEKWENTNE

Reakcje takiego dziecka są natychmiastowe, spontaniczne i pozbawione wcześniejszej refleksji. W związku z tym nie są one na ogół najlepszym z możliwych sposobem zachowania się. Wiąże się to z naruszaniem przez dziecko norm społecznych. Zachowania niekonsekwentne można przyrównać do nadpobudliwości. Dziecko "niekonsekwentne" nie może wstrzymać się z reakcją w chwili zadziałania bodźca, nie sprowadza tego bodźca do "poznawczej mapy", przez co nie wykorzystuje wcześniejszego doświadczenia, tym samym nie wybiera najbardziej adekwatnej realizacji.

BADANIE I ANALIZA DANYCH

Według Stotta, niedostosowanie jest pewnym stanem wewnętrznym ( bezpośrednio niepoznawalnym ) przejawiającym się w zachowaniach. Określone zachowania należy więc traktować jako jego wskaźnik.
W skonstruowanym przez siebie arkuszu "Dziecko w szkole" ( są jeszcze arkusze "Dziecko w internacie" i "Dziecko w rodzinie" ) służącym do badania dzieci od 12 do 18 roku życia, Stott zawarł odcinki zachowania się, które określono w oparciu o obserwację jednostek, co do których nie było wątpliwości, że są niedostosowane.
Odcinki charakterystyczne dla tego samego nastawienia zostały połączone w syndromy oraz podzielone na trzy grupy :
  • odcinki bardzo zaawansowane ( "czerwone") świadczące, że dziecko jest niedostosowane
  • odcinki średnio zaawansowane ( "niebieskie") symptomatyczne dla dzieci zaburzonych
  • odcinki obojętne
Pierwszej selekcji z badanej populacji dokonuje się stosując 2 wersje tzw. "6 pytań" . Są to pytania o zachowania, które mogłyby być przejawem niedostosowania społecznego.
Dwóm nauczycielom ( każdemu z osobna ) czytamy pytanie, a następnie prosimy o wybranie z listy tych dzieci, które zachowują się w sposób podobny do określonego w pytaniu. Ci uczniowie, którym nauczyciele przypisali zgodnie co najmniej dwie formy zachowań wymienionych w "6 pytaniach" uznajemy za podejrzanych o niedostosowanie i wobec nich stosujemy pełna wersję Arkusza Diagnostycznego "Dziecko w szkole". Uzyskanie informacji może tu przebiegać następująco :
  • wybieramy dwóch nauczycieli dobrze znających dzieci
  • czytamy wybranym nauczycielom ( każdemu z osobna ) kolejne odcinki zachowania z arkusza
  • obok nazwiska ucznia ( na wcześniej przygotowanej liście ), którego wskaże nauczyciel wpisujemy numer odcinka
  • uzyskane dane ( odcinki zachowania zgodnie wskazane przez obydwóch nauczycieli ) przenosimy na formularz "Dziecko w szkole"
  • dokonujemy analizy
Za dzieci niedostosowane uznajemy te, które mają 10 "czerwonych" lub 15 z "niebieskimi" zaznaczeń.
Rodzaj niedostosowania określamy na podstawie zgrupowania zakreśleń w pokrewnych treściowo syndromach.

Syndromy

Z - brak zaufania
D - depresja
W - wycofanie się ze świata rzeczywistego
NN - niepewność i niepokój o zainteresowanie dorosłych
WR - wrogość do dorosłych
ND - niepokój o przyjęcie przez inne dzieci
As - aspołeczność
WRD - wrogość do innych dzieci
Nna - niespokojna natura
RN - różne symptomy nerwicowe
RNE - różne symptomy napięcia emocjonalnego
Śr - braki środowiskowe
T - "tępota", opóźnienie w nauce
S - dewiacje seksualne
Ch - schorzenia fizyczne
Upf - upośledzenia fizyczne


Z, D, W, NN - zahamowanie
WR, WrD, As - zachowania demonstracyjno - bojowe
As, WRD - aspołeczność
Nna, ND, NN ( numer 40, 44 ) - niekonsekwencja.

LITERATURA
Konopnicki J. Badania nad niedostosowaniem społecznym i ich dotychczasowe efekty", Zielona Góra ( 1979 )
Konopnicki J. Niedostosowanie społeczne Warszawa ( 1971 )
Konopnicki J. Problemy niedostosowania społecznego i formy działalności profilaktyczno - resocjalizującej Zielona Góra ( 1979 )
Urban B. Niedostosowanie społeczne w domach dziecka Kraków ( 1982 )
Urban B. Zachowania dewiacyjne młodzieży Kraków ( 1998 )

Arkusz Obserwacyjny Thomasa M. Achenbacha

Arkusz diagnostyczny Achenbacha ma wiele treściowych i formalnych podobieństw z koncepcją diagnostyczną D. H. Stotta. Raportowane przez rodziców lub nauczycieli symptomy poddawane są tu odpowiedniej procedurze analitycznej, w wyniku której otrzymuje się profil zachowania ujmujący jakościowo i ilościowo zaburzone - niedostosowane zachowanie danego dziecka.
Są trzy wersje arkusza:
  • dla nauczycieli ( Teachers Report Form - TRF )
  • dla rodziców ( Child Behavioral Checklist - CBCL )
  • dla młodzieży ( Youth Self-Report - YSR )
Dwie pierwsze służą do badania dzieci oraz młodzieży od 4 do 18 lat, natomiast trzecią ( YSR ) można badać młodzież od 11 do 18 roku życia. Wszystkie wersje posiadają odpowiednie podręczniki, w których podane są zasady stosowania, normy dla poszczególnych roczników z uwzględnieniem płci badanego, zasady diagnozy i typologii oraz przykłady zastosowań ze względu na określone problemy wychowawcze i rodzaje zaburzeń w zachowaniu.
Nauczyciele rozpoznający symptomy i wypełniający TRF nie muszą mieć jakiegoś specjalistycznego przygotowania psychologicznego czy psychiatrycznego. Podają o dziecku informacje tak jak je widzą i oceniają ( chodzi o konkretne zachowania występujące w naturalnych środowiskach wychowawczych ).

ARKUSZ DLA NAUCZYCIELI ( TRF )

Arkusz ten składa się ( tak jak i pozostałe dwie wersje: CBCL i YSR ) z dwóch zasadniczych części :

Część pierwsza zawiera :
  • dane o badanym dziecku i jego rodzicach
  • pytania dotyczące stopnia znajomości dziecka przez informatora, wyników w nauce z głównych przedmiotów, wyników w testach inteligencji i uzdolnień ( jeśli dziecko była badane ), zdrowia fizycznego i psychicznego, głównych "problemów" stanowiących podstawę do interwencji
  • porównanie dziecka z typowym uczniem w tym samym wieku, pod względem czterech kryteriów : pracowitości, ogólnego zachowania, wyników w nauce i poczuciu szczęśliwości. Porównania tego dokonuje w skali siedmiostopniowej
  • charakterystykę dziecka według dowolnych kryteriów przyjętych przez nauczyciela
Część druga zawiera :

113 itemów, obok których umieszczona jest skala. Udzielający informacji o dziecku ma zaznaczyć odpowiednio "zero", "jeden", lub "dwa" w zależności od stopnia, w jakim dany item odpowiada badanemu dziecku. Większość itemów dotyczy konkretnych zachowań jednoznacznie postrzeganych przez obserwatora, inne dotyczą pewnych stanów psychicznych ( np. item 35 "czuję się mało wartościowym" ), ale łatwo przekładanych na konkretne formy behawioralne.

ETAPY OPRACOWYWANIA DANYCH

Etap pierwszy :

kończy się liczbowym ujęciem całości odpowiedzi ze wszystkich 113 itemów drugiej części arkusza oraz dwóch problemów części pierwszej ( VII-wyniki w nauce i VIII - porównanie badanego ucznia z uczniem typowym uczniem typowym pod względem czterech kryteriów ).

Etap drugi :

przenoszenie wyników surowych na odpowiednie skale "Profilu". Dokonuje się tego za pomocą odpowiedniego klucza, na którym liczbami arabskimi oznaczone są kolejne itemy, a rzymskimi numery skal w "Profilu".
Profile są zróżnicowane ze względu na płeć i wiek, zawierają osiem skal:
  • wycofanie
  • symptomy somatyczne
  • lęki i depresje
  • problemy społeczne
  • zaburzenia psychiczne
  • problemy uwagi
  • zachowania przestępcze
  • zachowania agresywne
Całościowe wyniki surowe w poszczególnych skalach odszukuje się w kolumnie wyników percentylowych, odpowiadającej przedziałowi wieku, w którym mieści się badane dziecko.
Odpowiednie wartości w ośmiu kolumnach ( skalach ) zaznacza się znakiem "x" . Połączenie ich linią daje wykres odzwierciedlający układ ( profil ) symptomów zaburzeń, czyli graficzny obraz zaburzonego zachowania dziecka ujętego według ośmiu skal. Wartości wyników surowych oceniane są w skali percentylowej.

Skala percentylowa podzielona jest na trzy strefy:
  • poniżej 95 percentyla - strefa normalności, wynik nie kwalifikuje dziecka do grupy zaburzonych
  • pomiędzy 95 a 98 percentylem - strefa graniczna
  • powyżej 98 - strefa kliniczna
Dzieci zaburzone to takie, których wyniki w poszczególnych skalach lokują się w strefie klinicznej.

Badanie arkuszem TRF daje możliwość zakwalifikowania dziecka do jednego z dwóch typów zaburzeń w zachowaniu :
  • zachowania internalizacyjne
  • zachowania eksternalizacyjne

ZACHOWANIA INTERNALIZACYJNE

Skala I ( wycofanie ) + Skala III ( lęki i depresje ) + Skala II ( symptomy somatyczne )

WYCOFANIE (symptomy skali )
  • 1. Woli być sam niż zinnymi
  • 2. Odmawia rozmowy
  • 3. Tajemniczy, skryty
  • 4. Nieśmiały
  • 5. Bezmyślne, obojętne spojrzenie
  • 6. Często się dąsa
  • 7. Mało aktywny (powolneruchy, brak energii)
  • 8. Nieszczęśliwy, smutny
  • 9. Wycofuje się (niezbliża się do innych dzieci)
LĘKI I DEPRESJE (symptomy skali )
  • 1.Narzeka na samotność
  • 2. Często płacze
  • 3. Boi się, że musi myśleć o złych rzeczach lub że zrobi coś złego
  • 4. Nadmiernie dąży do doskonałości
  • 5. Narzeka, że nikt go nie lubi
  • 6. Czuje, że inni się nim nie zajmują
  • 7. Czuje się mało wartościowym ( niższym )
  • 8. Nerwowy, napięty lub podniecony
  • 9. Przesadnie przestrzega zasad
  • 10. Zbyt strachliwy lub niespokojny
  • 11. Czuje się zbyt winny, poczucie winy
  • 12. Nieśmiały lub łatwo wpada w zakłopotanie
  • 13. Czuje się dotknięty, gdy jest krytykowany
  • 14. Podejrzliwy
  • 15. Nieszczęśliwy, smutny lub w depresji
  • 16. Zbyt bojaźliwy, aby o coś prosić
  • 17. Wystraszony, robi pomyłki
  • 18. Martwi się, dręczy się
Skala II zawiera 9 fizycznych, niespecyficznych dolegliwości, na które czasem uskarżają się dzieci lękliwe, depresyjne i wycofane ( bóle głowy, żołądka, wymioty, ogólne zmęczenie itp. )

Zachowania Internalizacyjne to "rzutowanie do wewnątrz" problemów psychicznych przeżywanych przez jednostkę, często określa się to terminami wycofanie, lęki, zachowania zahamowane. Dzieci zaliczane do tego typu, mimo przeciętnych lub wyższych ogólnych zdolności intelektualnych, czy zdolności specjalnych, nie osiągają wyników adekwatnych do tego poziomu i czują się przez to mało wartościowe i niedoceniane. Ze względu na bojaźliwość, dzieci te przesadnie podporządkowują się normom regulaminowym, a więc nie sprawiają większych kłopotów i przez to nie są zauważane przez nauczycieli.
Zdecydowana większość tych symptomów świadczy o biernej postawie, chociaż część z nich oznacza również skłonność do wybuchów ujawniających się w szczególnych okolicznościach, które dla dziecka zahamowanego są "ponad granicę wytrzymałości" ( np. krytyka ze strony kolegów lub nauczycieli, niepowodzenia w spełnianiu obowiązków ).
Dzieci zaliczone do tego typu nie stanowią zagrożenia dla innych, jednak nie realizują własnego interesu, dotkliwie cierpią z powodu wewnętrznych problemów, dla otoczenia są poważnym obciążeniem, także wyzwaniem dla cierpliwości rodziców i nauczycieli.
Badania ujawniają, że wiele jednostek przejawiających zachowania internalizacyjne w okresie adolescencji i dorosłym życiu rozwija symptomy chorób psychicznych oraz występują u nich częste stany depresyjne.

ZACHOWANIA EKSTERNALIZACYJNE

Skala VII ( zachowania przestępcze ) + VIII ( zachowania agresywne )

ZACHOWANIA PRZESTĘPCZE ( symptomy skali )
  • 1. Nie czuje się winny, gdy robi coś złego
  • 2. Trzyma się tych, którzy są w kłopocie
  • 3. Kłamie lub oszukuje
  • 4. Woli przebywać ze starszymi od siebie
  • 5. Kradnie
  • 6. Przeklina
  • 7. Leniwy, niechętnie chodzi do szkoły
  • 8. Wagaruje
  • 9. Pije alkohol lub zażywa narkotyki
ZACHOWANIA AGRESYWNE ( symptomy skali )
  • 1. Często sprzecza się
  • 2. Oporny, "odcina się" przełożonym
  • 3. Chełpi się, wychwala się
  • 4. Okrutny, podły, terroryzuje innych
  • 5. Przesadnie żąda zainteresowania i uwagi ze strony innych
  • 6. Niszczy własne rzeczy
  • 7. Niszczy cudzą własność
  • 8. Nieposłuszny w szkole
  • 9. Przeszkadza innym uczniom
  • 10. Bardzo zazdrosny, zawzięty
  • 11. Popada w zatargi, bójki
  • 12. "Gada na okrągło", od rzeczy
  • 13. Fizycznie atakuje innych
  • 14. Burzy dyscyplinę w klasie
  • 15. Dużo wrzeszczy
  • 16. Gra na pokaz lub błaznuje
  • 17. Wybuchowy, nieodpowiednio się zachowuje
  • 18. Żąda, aby natychmiast zaspokoić jego potrzeby
  • 19 Łatwo się frustruje
  • 20. Uparty, posępny lub intrygujący
  • 21. Przejawia nagłe zmiany w nastrojach i uczuciach
  • 22. Zbyt dużo mówi, gadatliwy
  • 23. Dokucza, docina innym
  • 24. Wybuchy wściekłości, "ma gorący temperament"
  • 25. Grozi ludziom
  • 26. Niezwykle głośny, hałaśliwy
Zachowania eksternalizacyjne w odróżnieniu od zachowań internalizacyjnych występują w postaci jednoznacznie ocenianych aktów, sprzecznych z ogólnie akceptowanymi normami społecznymi.
Podstawowymi ich składnikami są przejawy agresji, przeciwstawianie się i opór wobec otoczenia, impulsywność, destruktywność i antyspołeczność. Źródłowym czynnikiem tych wszystkich przejawów jest słaba kontrola, która oznacza "rzutowanie na zewnątrz" przeżywanych problemów. Negatywne konsekwencje tych zachowań dotyczą w większym stopniu otoczenia społecznego niż samej jednostki - podmiotu i sprawcy tych zachowań.

Pozostałe trzy skale ( problemy społeczne, zaburzenia psychiczne, problemy uwagi ) nie stanowią podstawy do wyróżnienia głównych typów zaburzonego zachowania

PROBLEMY SPOŁECZNE ( skala IV )
Stanowi homogeniczny syndrom. Treściowo itemy tej skali oznaczają symptom nieefektywnego funkcjonowania w grupie rówieśniczej, są przejawami nierespektowania norm grupowych i nieumiejętności bezkonfliktowego rozwiązywania własnych problemów.

ZABURZENIA PSYCHICZNE ( skala V )
Zawiera zbiór zachowań, które mogą być traktowane jako symptomy choroby psychicznej ( halucynacje, natręctwo myśli, lęki itp.). Podobnie jak w przypadku Skali IV, w analizie czynnikowej symptomy te chociaż współwystępowały z dużą częstotliwością, to równocześnie nie osiągnęły wartości statystycznej, kwalifikującej je do jednego z dwóch pierwotnych typów ( I lub E ).

PROBLEMY UWAGI ( skala VI )
W typologii zaburzeń dokonywanej w odpowiednio dużej populacji, jeśli dziecko uzyska odpowiednią liczbę punktów skali VII ( odpowiednią liczbę symptomów, których łączna punktacja przekracza strefę graniczną ), to niezależnie od pierwotne kwalifikacji do typu internalizacyjnego lub eksternizacyjnego, należy ponadto włączyć go do grupy "problemy uwagi" lub takie przypadki traktować indywidualnie.

LITERATURA
Pytka L. Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne Warszawa ( 2001 )
Urbana B. Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży Kraków ( 2000 )
Urban B. Zachowania dewiacyjne młodzieży Kraków ( 1998 )
Dąbrowska J. Diagnozowanie niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży : Arkusz Obserwacyjny T.M. Achenbacha (Teachers Report Form - TRF/6-18) i jego zastosowanie Szkice Humanistyczne. - T. 5, nr 1/2 (2005), s. 63-86

ROLA KOLEGI

Diagnoza dotyczy tu przede wszystkim sytuacji społecznej w grupie wychowawczej, w tym : nieformalnych struktur, wzajemnych stosunków między członkami grupy, hierarchii czyli pozycji poszczególnych członków w grupie. Niezastąpioną metodą w poznaniu tych zagadnień jest oczywiście obserwacja uczniów, szczególnie w sytuacjach mniej formalnych niż zajęcia lekcyjne ( wycieczki, Zielone Szkoły, luźne rozmowy ). Jeżeli zależy nam jednak na szybkim i w miarę precyzyjnym poznaniu układu stosunków społecznych w grupie, to warto sięgnąć po techniki socjometryczne.

Badania socjometryczne

( kliknil ) Analiza sposobu przeprowadzania badań socjometrycznych ( kliknij )

LITERATURA
Czarnecki K. (red. )Metodologia i metody badań psychologicznych Katowice ( 1980 )
Brzeziński J. Elementy metodologii badań psychologicznych Warszawa ( 1984 )
Brzeziński J. Metodologia badań psychologicznych Warszawa ( 1999 )
Łobocki M Metody i techniki badań pedagogicznych Kraków ( 2000 )
Mika S Psychologia społeczna Warszawa ( 1984 )
Pilkiewicz M. Techniki socjometryczne.Wprowadzenie do badań ( w : ) Materiały do nauczania psychologii pod red. L.Wołoszynowej, Seria III, T.2, Warszawa ( 1973a )

Podziel się z innymi: Facebook Google Tweet This Yahoo
Facebook - Lubię To:


Komentarze
#1 | marlinka dnia 29. sierpnia 2010
Świetna zawierająca mnóstwo ciekawych informacji. Tego mi brakowało.
#2 | magdazawada dnia 17. listopada 2011
Kto jest autorem tego artykułu? bardzo ciekawy godny przeczytania!
#3 | Kazimierz dnia 17. listopada 2011
Autorem wszystkich materiałów w zakładkach jest główny administratorSmile
W tym jednak przypadku można by powiedzieć, że kwiatki nie są moje, ale wstążka, którą je związałem już tak.Smile
#4 | oska32 dnia 26. lutego 2012
świetna pomoc, tylko powiedzcie jak mogę te testy pobrać, potrzebuję na jużSmile
Dodaj komentarz
Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.

Logowanie
Nazwa użytkownika

Hasło



Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj się

Nie możesz się zalogować?
Poproś o nowe hasło
Newsletter
Aby móc otrzymywać e-maile z PEDAGOG SZKOLNY musisz się zarejestrować.
Shoutbox
Musisz zalogować się, aby móc dodać wiadomość.

28. marca 2024 23:08
Przy czym nie musi być wprost w orzeczeniu napisane, że ma być pomoc; tylko tak jak napisał już Kazimierz - zależy co dziecko potrzebuje (a zawarto w orzeczeniu) (por. Roz. Dz.U.2020,1309,§7)
.

27. marca 2024 00:12
Tak, jeśli wynika to z realizacji zadań zawartych w orzeczeniu.

26. marca 2024 21:23
Czy zgodnym z przepisami jest zatrudnienie pomocy nauczyciela dla ucznia z autyzmem w szkole ogólnodostępnej w klasach 1-8?

21. marca 2024 09:36
Ktoś ma może "podzielić się " planem pracy pedagoga szkolnego szkół średnich ?

15. marca 2024 14:00
Witam! Może ktoś ma lub może pomóc co napisać w opinii mentora dla psychologa. Pozdrawiam.

Ostatnio na forum
Najnowsze tematy
bullet.png mam te kwalifikacje?
bullet.png pedagog szkolny i sp...
bullet.png specjaliści od 1 wr...
bullet.png jakie programy profi...
bullet.png POLECANY PRAWNIK - p...
Najciekawsze tematy
bullet.png mam te kwalifikacje? [438]